در هفته‌های اخیر بازار ارز ایران تحت فشار دو دسته عامل بزرگ قرار گرفته: از یک سو افزایش تنش‌های منطقه‌ای و مواضع تهاجمی برخی بازیگران بین‌المللی که احتمال بازگشت یا تشدید تحریم‌ها را برجسته کرده، و از سوی دیگر واکنش فعالین بازار داخلی (حقیقی و حقوقی) که به دنبال مکانیزم جایگزین نقدینگی و حفظ ارزش سرمایه، تقاضای ارز و استیبل‌کوین‌هایی مانند تتر را افزایش داده‌اند. ترکیب این عوامل باعث شد نرخ‌های آزاد دلار و قیمت تتر به تومان به سرعت رشد کنند و نوسان‌پذیری بازار بالا بماند.

دلایل بنیادی (چرا قیمت‌ها بالا رفتند — توضیح اقتصادی)

1. مکانیسم‌های بین‌المللی و ریسک تحریم‌ها: اعلام یا زمزمه فعال‌سازی مکانیزم‌های بین‌المللی (یا احتمال بازگشت تحریم‌ها) ریسک اقتصادی را بالا می‌برد؛ شرکت‌ها و مردم برای محافظت از دارایی‌ها سمت ارزها و دارایی‌های دلاری‌شده می‌روند. بازار آزاد، این انتظارات را سریع در قیمت منعکس می‌کند.

2. اختلال در کانال‌های رسمی انتقال ارز و فشار نقدینگی در داخل: هرگاه کانال‌های بانکی و صادراتی محدود شوند یا عدم‌قطعیت درباره واردات و نقل و انتقالات وجود داشته باشد، تقاضای حواله‌ و نقدی برای واردات و پوشش هزینه‌ها افزایش می‌یابد. بخشی از این تقاضا در بازارهای محلی (صرافی‌ها و پلتفرم‌های کریپتو) به قیمت تبدیل می‌شود و باعث رشد نرخ‌ها می‌گردد.

3. جایگزینی نقدینگی با استیبل‌کوین‌ها: وقتی اعتماد به پول ملی پایین می‌آید، افراد و شرکت‌ها به دنبال ابزارهایی می‌روند که نقدشوندگی و حفظ ارزش بهتر داشته باشند؛ تتر (و دیگر استیبل‌کوین‌ها) به‌عنوان گزینه‌ای با دسترسی سریع برای ایرانیان مطرح می‌شود. افزایش تقاضا برای تتر در بازار داخلی فشار صعودی روی قیمت تتر/تومان ایجاد می‌کند، خصوصاً وقتی نقدینگی بالاست و عرضه سریع نمی‌تواند رشد تقاضا را پوشش دهد.

4. انتظارات تورمی و انتظارات قیمتی: انتظارات عمومی از تداوم ضعف پول ملی و افزایش قیمت‌ها یک چرخه بازخور قوی ایجاد می‌کند — معامله‌گران کوتاه‌مدت، افراد دارای پس‌اندازهای ریالی و بنگاه‌ها برای پوشش هزینه‌ها و حفظ قدرت خرید، سمت دارایی‌های دلاری می‌روند و این خود باعث فشار بیشتر روی نرخ می‌شود.

عوامل مؤثر خارجی و سیاسی (چکیده‌ای که بازار را حساس می‌کند)

• تحرکات دیپلماتیک و مواضع غربی/اروپایی درباره احیاناً بازگرداندن فشارها یا استفاده از سازوکارهایی که بازگشت محدودی از تحریم‌ها را تسهیل می‌کنند، افزایش ریسک اقتصادی عملیاتی برای ایران را برجسته می‌کند. این موضوع برای بازارهای داخلی یعنی بالا رفتن ارزش تقاضای محافظتی.

• تهدیدهای لفظی/نظامی منطقه‌ای (اظهارات و تمرکز نظامی بازیگران منطقه‌ای) ریسک نظامی-سیاسی را افزایش داده و بازارها را به سمت دارایی‌های امن‌تر سوق می‌دهد.

• در مقابل، هر خبری مبنی بر احتمال تسهیل روابط با شرکایی مانند چین یا روسیه در کوتاه‌مدت می‌تواند اثر کاهشی لحظه‌ای داشته باشد، اما تا زمان تحقق واقعی و سازوکارهای عملیاتی (واریز درآمد نفتی، کانال بانکی واقعی) اثر پایدار ایجاد نمی‌شود.

پیامدها برای تتر و دلار در ایران (اقتصادی و قابل‌اجرا)

1. رابطه نزدیک تتر و دلار در بازار داخلی: در شرایطی که دسترسی بانک‌ها به کانال‌های بین‌المللی محدود یا پرهزینه باشد، تتر به‌عنوان کانالی برای حفظ ارزش و امکان پرداخت بین‌المللی یا انتقال ارزش داخلی استفاده می‌شود؛ بنابراین قیمت تتر و دلار در بازار آزاد همگراتر شده‌اند و جهش هر یک معمولاً دیگری را نیز همراهی می‌کند.

2. تقاضای احتیاطی (precautionary demand): خانوارها و شرکت‌هایی که ذخیره ریالی دارند، با دیدی کوتاه‌مدت تا میان‌مدت تقاضای تبدیل به ارز/تتر را افزایش می‌دهند — این تقاضا بر نرخ‌ها فشار می‌آورد مگر اینکه عرضه مؤثر و سیاست مقابله‌ای قوی اعمال شود.

3. نقش بازار غیررسمی و صرافی‌های دیجیتال: بازارهای داخلی دیجیتال (صرافی‌ها) سریع‌تر از کانال‌های رسمی به نوسانات پاسخ می‌دهند؛ بنابراین هر خبر سیاسی/تحریمی بلافاصله در قیمت‌های تتر/تومان منعکس می‌شود.

سناریوهای معقول (کوتاه‌مدت تا میان‌مدت)
سناریوی محتمل صعودی (پایه‌ای): اگر فشارهای بین‌المللی تشدید شود یا کانال‌های ارزی رسمی محدودتر گردند، تقاضای حفاظتی ادامه پیدا می‌کند و نرخ‌ها (دلار و تتر) رشد خواهند داشت؛ هدف‌های تکنیکال که در چارت مشاهده کردیم (سطوح فیبوی ۰.۵–۰.۷۸۶ و بالاتر) می‌تواند قیمت‌ها را در مراحل بعدی هدف بگیرد. این سناریو با رشد نوسانات کوتاه‌مدت و افزایش فاصله بین نرخ رسمی و بازار آزاد همراه خواهد بود.

سناریوی توقف/تصحیح: اگر در کوتاه‌مدت اخبار مثبت قابل‌توجه (توافقات عملی، بازگشت کانال‌های مالی یا اعلام اقدامات حمایتی پولی از سوی نهادهای داخلی) منتشر شود، بازار می‌تواند بخشی از رشد را تصحیح کند؛ حمایت‌های کلیدی که باید پایدار بمانند در محدوده‌هایی است که در تحلیل تکنیکال مشخص شده‌اند (سطوح فیبو و مناطق FVG و میکروکانال‌ها).
سناریوی نزولی گسترده (کمتر محتمل): برای نزول پایدار نیاز به احیای کانال‌های رسمی، بازگشت درآمدهای ارزی و کاهش ملموس ریسک ژئوپلیتیک است — تا آن زمان، نزول عمیق بعید به‌نظر می‌رسد.

چه نکاتی برای فعالین بازار و عموم توصیه می‌کنیم (عملی و اقتصادی)

• مدیریت ریسک: سرمایه‌گذاران خرد و صاحبان کسب‌وکارها در تصمیمات تبدیل ریال به ارز یا استیبل‌کوین‌ها، از مدیریت ریسک و نگهداری ذخایر نقدی مناسب برای هزینه‌های روزمره غافل نشوند. تبدیل کل دارایی ریالی به دلار/تتر بدون برنامه زمان‌بندی و استاپ‌گذاری ریسک بزرگی است.

• تنوع و پلن‌سازی: به‌جای اتخاذ مواضع یک‌طرفه بزرگ، بهتر است با پلن خروج مرحله‌ای و تعیین محدوده‌های هدف و حد ضرر عمل شود.

• دنبال‌کردن به‌روزرسانی‌های عملی سیاستی: بازار به هر خبر عملی از جنس بازگشایی کانال‌های مالی یا توافقات تجاری شدیداً واکنش نشان می‌دهد؛ پس منابع موثق خبری و اطلاعیه‌های رسمی را دنبال کنید.

• هشدار درباره خدمات غیررسمی و امنیتی: استفاده از صرافی‌ها و کانال‌های غیررسمی برای نقل و انتقالات بین‌المللی ریسک اجرایی و تحریمی دارد؛ ارزیابی امنیتی و حقوقی قبل از انجام تراکنش‌های بزرگ ضروری است.

خلاصه و نتیجه‌گیری (کوتاه)
در وضعیت فعلی، ترکیب افزایش ریسک ژئوپلیتیک، احتمال بازگشت یا تشدید تحریم‌ها، و تقاضای حفاظتی داخلی باعث شده دلار و تتر در بازار ایران رشد قابل‌توجهی را تجربه کنند. تا زمانی که کانال‌های رسمی ارزی بازنشانی نشوند یا خبرهای مؤثر کاهنده ریسک منتشر نگردد، فشار صعودی روی نرخ‌ها و نوسان‌پذیری بازار ادامه خواهد داشت. به همین دلیل فعالین بازار باید رفتار محافظه‌کارانه و مدیریت ریسک را در اولویت قرار دهند؛ تبدیل ناگهانی و تمام‌عیار دارایی‌های ریالی به ارز/تتر می‌تواند در صورت هر گونه شوک مخالف، زیان‌زا باشد.

این تحلیل بی‌طرفانه بر پایه داده‌های بازار، حرکت‌های قیمتی اخیر و تحولات ژئوپلیتیک تهیه شده است و برای استفاده در سایت آماده است.
نتیجه‌گیری تحلیلگر: گروه مالی و تحلیلی ایگل (Eagle Economic)