September

اختصاصی از گروه مالی و تحلیلی Eagle Economic – بنیان‌گذار سبک “تحلیل ماهانه تاریخ‌محور” در ایران

سپتامبر، ماهی که سال را «تعریف» می‌کند

سپتامبر در تقویم اقتصادی، ماهی معمولی نیست. در نیم‌کره شمالی، پایان تعطیلات تابستانی با بازگشت نقدینگیِ سازمانی هم‌زمان می‌شود، فصل گزارش‌دهی سه‌ماهه سوم پیشِ روست، نشست‌های سیاست‌گذاریِ کلیدی فدرال رزرو، بانک مرکزی اروپا و بانک انگلستان در همین حوالی برگزار می‌شوند و اوج فصل توفان‌های آتلانتیک، بازار انرژی را عصبی نگه می‌دارد. نتیجه روشن است: سپتامبر اغلب «نقطه چرخش» یا «تثبیت مسیر» برای سه‌ماهه پایانی سال است؛ ماهی که می‌تواند ریسک‌ها را آشکار کند، روندها را برگرداند یا آنها را قفل کند.

تاریخ چه می‌گوید؟ مروری روایی بر رخدادهای بزرگ سپتامبر

اگر بخواهیم حساسیت سپتامبر را لمس کنیم، کافی است به مهم‌ترین بزنگاه‌های چند دهه گذشته نگاه کنیم؛ بزنگاه‌هایی که هر کدام، جهت بازارها را ماه‌ها و گاه سال‌ها جابه‌جا کرده‌اند.

• سپتامبر ۱۹۸۵ – توافق پلازا: هماهنگی تاریخی میان آمریکا، ژاپن، آلمان غربی، فرانسه و بریتانیا برای تضعیف دلار. نتیجه‌اش یک چرخش عظیم در بازارهای ارز و تجارت جهانی بود و به‌سرعت مسیر دلار/ین و دلار/مارک را عوض کرد.

• سپتامبر ۱۹۹۲ – چهارشنبه سیاه: خروج پوند از سازوکار نرخ ارز اروپا (ERM). بانک انگلستان با وجود دفاع سنگین از پوند عقب نشست، و این رویداد به یک نمونه کلاسیک فشار سفته‌بازی بدل شد که درس‌های ماندگاری درباره پایداری رژیم‌های ارزی داد.

• سپتامبر ۱۹۹۸ – نجات LTCM: بحران صندوق بلندمدت مدیریت سرمایه با اهرم‌های افراطی، با میانجی‌گری فدرال رزرو نیویورک و چند بانک بزرگ مهار شد. بازارهای بدهی و سهام در آستانه سرایت سیستمی قرار گرفته بودند.

• سپتامبر ۲۰۰۱ – ۹/۱۱ و بازگشایی تاریخی بازارها: بسته‌بودن چندروزه بورس‌های آمریکا و سقوط کم‌سابقه شاخص‌ها در بازگشایی ۱۷ سپتامبر، شوک ژئوپلیتیکی را مستقیم به قیمت دارایی‌ها ترجمه کرد؛ طلا و اوراق خزانه جهش کردند.

• سپتامبر ۲۰۰۸ – قلب بحران مالی جهانی: ورشکستگی لمان برادرز (۱۵ سپتامبر)، فروش مریل‌لینچ، نجات AIG، «شکستن باکِ» صندوق Reserve Primary و تشدید یخ‌زدگی بازار پول؛ زنجیره‌ای که از وال‌استریت به همه بازارهای دنیا دوید و سال‌ها قواعد ریسک را عوض کرد.

• سپتامبر ۲۰۱۱ – «اُپریشن توییست»: چرخش سررسیدی در ترازنامه فدرال رزرو پیام مشخصی به منحنی بازده فرستاد و بر قیمت‌گذاری ریسک اثر گذاشت.

• سپتامبر ۲۰۱۲ – وعده «هر کاری لازم باشد» در عمل: بانک مرکزی اروپا، با معرفی چارچوب OMT، ریسک تجزیه منطقه یورو را عملاً بیمه کرد و اسپردهای بدهی محیط پیرامونی را فرو نشاند.

• سپتامبر ۲۰۱۳ – «عدم تیپر» غیرمنتظره: فدرال رزرو برخلاف انتظار بازار، کاهش خرید اوراق را به تعویق انداخت و جهش ریسکی کوتاه‌مدتی ساخت.

• سپتامبر ۲۰۱۹ – التهاب بازار ریپو: جهش ناگهانی نرخ‌های شبانه ریپو، فدرال رزرو را به تزریق نقدینگی واداشت و به همه یادآوری کرد که «عملکرد فنیِ بازارِ پول» می‌تواند منشأ نوسان کلان شود.

• سپتامبر ۲۰۲۰ – اصلاح تکنولوژیک: پس از رالی کوویدی، بخشی از سهام فناوری وارد اصلاح شد و مفهوم «چرخش سبک» (Style Rotation) دوباره به صدر بحث‌ها برگشت.

• سپتامبر ۲۰۲۲ – شوک دوگانه اروپا و بریتانیا: انفجار خطوط نورد استریم و «مینی‌بودجه» بریتانیا، بحران بی‌سابقه بازار اوراق قرضه گیلت و مداخله اضطراری بانک انگلستان را رقم زد؛ پرونده‌ای که اهمیت مدیریت ریسک صندوق‌های بازنشستگی با LDI را برملا کرد.

الگوهای فصلی و رفتاری سپتامبر؛ «اثر سپتامبر» واقعاً چیست؟

در ادبیات بازار سهام، «اثر سپتامبر» به‌عنوان تمایل تاریخیِ شاخص‌ها به عملکرد نسبتاً ضعیف‌تر در این ماه شناخته می‌شود؛ ترکیبی از بازگشت بازیگران سازمانی از تعطیلات، بازچینش پرتفوها، آماده‌سازی برای فصل گزارش‌های Q3 و اغلب، افزایش ریسک‌های سیاستی. در فارکس، هم‌زمانی نشست‌های بانک‌های مرکزی و بازتسعیر انتظارات تورمی/نرخ بهره، دامنه نوسان EUR/USD و USD/JPY را معمولاً وسیع‌تر می‌کند. در کالاها، اوج فصل توفان‌های آتلانتیک در سپتامبر، می‌تواند عرضه انرژی خلیج مکزیک را مختل و منحنی آتی نفت را جابه‌جا کند. طلا به‌عنوان «پناهگاه امن»، به ترکیبِ «شاخص دلار + بازده حقیقی + تنش ژئوپلیتیک» واکنش تند دارد.

سپتامبر و سیاست‌گذاری پولی؛ چرا این ماه «جهت‌نما»ست؟

تقویم بانک‌های مرکزی اغلب یک نشست کلیدی در میانه سپتامبر دارد. به‌روزرسانی «نمودار نقطه‌ای» (Dot Plot) فدرال رزرو، کنفرانس مطبوعاتیِ رئیس بانک، و بازخوانیِ برآوردهای رشد/تورم، قیمت‌گذاریِ منحنی بازده و ارزش‌گذاری دارایی‌های ریسکی را بازتنظیم می‌کند. در اروپا، ECB پس از داده‌های تابستانی، پیام روشنی درباره مسیر نرخ‌ها می‌دهد و بانک انگلستان معمولاً هم‌راستا با داده‌های دستمزدی/تورم تصمیم می‌گیرد. به زبان ساده: سپتامبر، فصل «هم‌خط کردن انتظارات بازار با واقعیت سیاست» است.

پیامدها برای کلاس‌های دارایی

سهام جهانی در سپتامبر حساس‌تر به غافلگیری‌های داده‌ای و راهنمایی‌های آتی شرکت‌هاست؛ هر شوک در هزینه سرمایه یا حاشیه سود، به سرعت در ارزش‌گذاری‌ها منعکس می‌شود. اوراق بدهی از دو سو نیرو می‌گیرند: سمت سیاست (نرخ‌های بلندمدت) و سمت فنی (تقاضای هجینگ، تأمین مالی فصلی). فارکس زیر سایه تفاوت سیاستی (Policy Divergence) می‌ماند؛ دلار در صورت «پیام انقباضیِ فراتر از انتظار» میل به تقویت دارد و برعکس. کالاها به دو موتور «چرخه» و «ریسک عرضه» حساس‌اند؛ نفت از توفان و انضباط اوپک‌پلاس، فلزات از داده‌های چین، و کشاورزی از آب‌وهوا اثر می‌پذیرند. رمزارزها در سپتامبر معمولاً یا وارد فاز «بازتنظیم موقعیت» می‌شوند یا همراه با ریسک‌پذیری کل، نوسان‌های تیز تجربه می‌کنند؛ لیکوئیدیتیِ دلاری و جریان‌های ETF/مشتقات نقش کلیدی دارند.

چگونه سپتامبر را «معامله» کنیم؟ چارچوبی عملی

به‌جای پیش‌گویی نقطه‌ای، چهار محور زیر برای چیدمان حرفه‌ای کفایت می‌کند:
۱) سناریومحور بمانید: سناریوی «انقباض ادامه‌دار» در برابر «وقفه/چرخش نرم» را با تریگرهای داده‌ای (CPI، PCE، NFP، PMI) کالیبره کنید.
۲) مدیریت نقدینگی: سپتامبر می‌تواند «Gap» بسازد؛ اندازه پوزیشن‌ها و حدضررها باید با نوسان ضمنی هم‌تراز شود.
۳) تعدد ابزارهای هج: همبستگی‌ها در شوک‌ها می‌شکنند؛ از اختیار‌معامله، اسپردهای نرخ بهره و جفت‌ارزهای کراس برای تنوع هج استفاده کنید.
۴) رصد ریسک‌های «غیراقتصادی»: ژئوپلیتیک، توفان‌های آتلانتیک، یا استرس‌های فنی بازار پول می‌توانند به‌تنهایی روایت ماه را تغییر دهند.

جمع‌بندی: سپتامبر، ماه «بازتعریف» ریسک

تاریخ و منطق بازارها همراه می‌گویند: سپتامبر ماهی است که در آن، بازارها خودشان را برای فینال سال «بازتعریف» می‌کنند. از پلازا تا چهارشنبه سیاه، از لمان تا OMT، از ریپو ۲۰۱۹ تا شوک گیلت ۲۰۲۲، این ماه بارها ثابت کرده که ظرفیت «ساختن» یا «شکستن» روایت‌های سال را دارد. در چنین بستر پُرنوسانی، برنده کسی است که با دید تاریخ‌محور، سناریومحور و منضبط، میان داده و ریسک پلی مستحکم بزند.

باور ما در Eagle Economic روشن است: آینده از دلِ فهمِ دقیق گذشته و انضباط امروز ساخته می‌شود. این متن یک تحلیل اختصاصی از گروه مالی و تحلیلی Eagle Economic است.