گروه مالی و تحلیلی Eagle Economic در این گزارش به بررسی جایگاه کنونی اروپا در اقتصاد جهانی می‌پردازد؛ قاره‌ای که روزگاری مرکز ثقل قدرت‌های سیاسی، صنعتی و فکری جهان بود، اما امروز با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری دست‌وپنجه نرم می‌کند که اروپا در مسیر افول را نشان میدهد. هدف این تحلیل ارائه تصویری دقیق از عواملی است که باعث شده اروپا از رقبایی همچون ایالات متحده و چین عقب بماند، و ترسیم چشم‌اندازی برای آینده این قاره در دهه پیش‌روست. ما باور داریم که شناخت ریشه‌های مشکلات و فرصت‌های پنهان، برای سرمایه‌گذاران، تحلیلگران و سیاست‌گذاران ضروری است تا بتوانند تصمیمات هوشمندانه و بلندمدت بگیرند.

تحلیل بنیادی: چالش‌های چهارگانه اروپا

• نخستین و شاید مهم‌ترین مسئله، پیری جمعیت است. میانگین سنی در اروپا به سرعت در حال افزایش است و جمعیت فعال هر سال کوچک‌تر می‌شود. فشار مضاعف بر صندوق‌های بازنشستگی، افزایش نیاز به خدمات درمانی و کاهش بهره‌وری نیروی کار، آینده اقتصادی اروپا را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. در واقع، اگر اروپا نتواند با سیاست‌های مهاجرتی هدفمند و آموزش نیروی کار تازه‌نفس این مشکل را جبران کند، شکاف تولید و مصرف در این قاره عمیق‌تر خواهد شد.
• دومین چالش، بحران انرژی و هزینه‌های بالای آن است. پس از جنگ اوکراین و محدودیت‌های شدید در تأمین انرژی ارزان روسیه، اروپا به واردات LNG و سایر منابع گران‌قیمت روی آورده است. این تغییر نه‌تنها هزینه‌های زندگی شهروندان را بالا برده بلکه صنایع بزرگ مانند فولاد، پتروشیمی و خودروسازی را با بحران رقابت‌پذیری مواجه کرده است. در حالی که آمریکا انرژی ارزان در اختیار دارد و چین به منابع متنوع و قراردادهای بلندمدت متکی است، اروپا با قبض‌های انرژی سرسام‌آور دست‌وپنجه نرم می‌کند.
• سومین مانع، مقررات پیچیده و مالیات‌های سنگین است. اروپا به‌واسطه نظام‌های حقوقی و اجتماعی پیشرفته خود شناخته می‌شود، اما همین ساختارها گاهی به مانعی برای رشد و نوآوری تبدیل می‌شوند. کارآفرینان و شرکت‌ها با موانع اداری متعدد و فشار مالیاتی بالا روبرو هستند که اجازه انعطاف و ریسک‌پذیری را از آنان می‌گیرد. این مسئله در بلندمدت سبب می‌شود بسیاری از استعدادها و سرمایه‌ها به سمت بازارهای جذاب‌تر مانند آمریکا و آسیا مهاجرت کنند.
• چهارمین چالش، مقاومت در برابر اصلاحات ساختاری است. اتحادیه اروپا و دولت‌های ملی بارها درباره ضرورت اصلاحات در بازار کار، قوانین مالی و ساختارهای اجتماعی صحبت کرده‌اند، اما مخالفت‌های سیاسی و اجتماعی مانع اجرایی شدن تغییرات جدی شده است. این مقاومت باعث شده اروپا در مقابل موج‌های فناوری مانند دیجیتال‌سازی، هوش مصنوعی و انرژی‌های نوین با سرعت کافی حرکت نکند و فرصت‌های طلایی را از دست بدهد.

شکاف در نوآوری و رقابت فناوری
اگرچه اروپا همچنان دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی قدرتمندی دارد، اما در میدان رقابت جهانی با آمریکا و چین فاصله گرفته است. در حالی که سیلیکون‌ولی در آمریکا غول‌های فناوری را پرورش می‌دهد و چین در حوزه‌هایی مانند 5G، انرژی‌های نو و هوش مصنوعی میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری می‌کند، اروپا کمتر توانسته شرکت‌های مقیاس‌پذیر و جهانی ایجاد کند. این ضعف به معنای از دست رفتن سهم آینده در زنجیره ارزش جهانی است.

فرصت‌های پنهان اروپا
با وجود همه چالش‌ها، اروپا هنوز نقاط قوت چشمگیری دارد. بازار داخلی عظیم با بیش از ۴۵۰ میلیون مصرف‌کننده، سطح بالای آموزش و سرمایه انسانی، تجربه صنعتی در حوزه‌های کلیدی مثل هوافضا، داروسازی و خودروسازی و همچنین پیشتازی در مقررات زیست‌محیطی و فناوری‌های سبز، منابعی هستند که می‌توانند پایه بازسازی رقابت‌پذیری باشند. اگر اروپا بتواند انرژی‌های پاک و هسته‌ای را توسعه دهد، مهاجرت هدفمند را سامان دهد و مسیر رشد استارت‌آپ‌ها را هموار کند، همچنان ظرفیت بازگشت به صحنه قدرت‌های اقتصادی جهان را دارد.

چشم‌انداز آینده؛ سه سناریو برای اروپا
۱. در سناریوی خوشبینانه، اروپا با اصلاحات اقتصادی، جذب مهاجران متخصص و سرمایه‌گذاری گسترده در فناوری‌های پاک، رقابت‌پذیری خود را بازیابی می‌کند.
۲. در سناریوی میانه، روند فعلی ادامه پیدا می‌کند؛ رشد اقتصادی آهسته خواهد بود و اروپا همچنان از آمریکا و چین عقب‌تر می‌ماند اما مزیت‌های نسبی خود را حفظ می‌کند.
۳. در سناریوی بدبینانه، تعلل در اصلاحات و بحران انرژی ماندگار می‌شود و صنایع کلیدی اروپا به‌تدریج تضعیف می‌شوند؛ در این حالت، قاره سبز به مصرف‌کننده فناوری‌های وارداتی تبدیل خواهد شد.

نتیجه‌گیری
اروپا در آستانه یک انتخاب تاریخی قرار دارد: یا با اصلاحات سخت اما ضروری، مسیر بازسازی و رقابت‌پذیری را طی خواهد کرد، یا در مسیر افول تدریجی قرار می‌گیرد. آنچه امروز به‌عنوان «باختن اروپا» تعبیر می‌شود، یک هشدار جدی است اما لزوماً سرنوشت قطعی نیست. برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران، درک این دوگانگی اهمیت فراوان دارد؛ چراکه هر بحران می‌تواند فرصتی برای تحول نیز باشد.

گروه مالی و تحلیلی Eagle Economic با هدف ارائه تحلیل‌های دقیق و راهبردی، همواره شرایط اقتصادی و ژئوپلیتیک جهان را رصد می‌کند تا به فعالان اقتصادی در تصمیم‌گیری آگاهانه کمک کند.