امروز بازار ارز ایران در وضعی به شدت حساس قرار گرفته است. فعال شدن رسمی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی، نزاع سیاسی بالا و چشم‌انداز بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، باعث شده نرخ تتر و دلار در بازار آزاد به سرعت رشد کنند و قیمت تتر به حدود ۱۰۹ هزار تومان برسد—عددی که پیش از این سقف تاریخی محسوب می‌شد. این جهش قیمتی نه فقط واکنشی به موضوعات سیاسی، بلکه بازتابی از انتظارات تورمی، کسری عرضه ارز، و نگرانی عمومی نسبت به آینده اقتصادی کشور است.

عوامل مؤثر بنیادین بر روند رشد

• مکانیزم ماشه و بازگشت تحریم‌ها
  اروپا (بریتانیا، آلمان، فرانسه) مکانیسم ماشه را آغاز کرده‌اند که در صورت عدم حصول توافق، تحریم‌های قبلی دوباره فعال می‌شود. این عامل یکی از عمرانی‌ترین محرک‌ها برای افزایش تقاضای ارز بوده است. بازار احتمال می‌دهد که محدودیت‌ها در واردات، بانکی، نقل‌وانتقالات بین‌المللی و صادرات نفت بیشتر شود.

• کاهش عرضه ارز و موانع مالی بین‌المللی
  تحریم‌ها و تهدید آنها باعث شده‌اند شرکای تجاری ایران، به‌ویژه در سطح بانکی و بیمه، وارد ریسک ناپذیری شوند. اگر فروش نفت به کشورهایی مثل چین تحت فشار قرار بگیرد یا معامله‌ها پیچیده‌تر شوند، عرضه ارز کاهش پیدا می‌کند. هر محدودیتی در عرضه ارز تجاری، محرکی برای افزایش بازار آزاد و قیمت تتر است.

• افزایش انتظارات تورمی و نااطمینانی روانی
  مردم و سرمایه‌گذاران در برابر نگرانی از کاهش قدرت خرید ریال و احتمال افزایش قیمت کالاهای اساسی، به سمت دارایی‌هایی حرکت می‌کنند که بتوانند ارزش‌شان را حفظ کنند. تتر به دلیل سریع بودن انتقال و نسبتاً پایین بودن هزینه تراکنش، گزینه محبوبی است.

• نقش سیاست‌های داخلی و ساختار اقتصادی
  وضعیت کسری بودجه، کنترل‌هایی که مرتباً قیمت‌ها را دستکاری می‌کنند، و کمبود شفافیت در بازار ارز باعث شده سرمایه‌گذاران نسبت به آینده محتاط باشند. همچنین ضعف در روابط بانکی بین‌المللی، عدم امکان جذب سرمایه‌گذاران خارجی و هزینه بالای تأمین کالاها و تجهیزات وارداتی بر اقتصاد فشار وارد می‌کنند.

• سازوکارهای تسکینی و توازن قدرت بین‌المللی
  در کنار فشارها، ایران روابط مهمی با چین و روسیه دارد که در شرایط تحریمی کمک‌هایی می‌توانند داشته باشند—و همچنین توافقات بلندمدت اقتصادی که نقش پشتوانه را ایفا می‌کنند. این موارد بخشی از ریسک‌ها را کاهش می‌دهند اما توان مقابله کامل با شوک تحریم‌ها را ندارند مگر سیاست‌های داخلی هم قدرتمند و مستمر باشند.

نتیجه‌گیری و توصیه برای فعالان بازار و مردم

• رشد قیمت تتر و دلار در ایران نه یک اتفاق ناگهانی بدون دلیل، بلکه بازتاب مستقیم فشار اقتصادی و سیاسی با دلایل خارجی است. اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت قیمت‌ها بیشتر بالا بروند، احتمال اصلاح قیمت نیز در فواصل زمانی وجود دارد.

• برای فعالان بازارهای مالی:

  1. ریسک‌ها را جدی بگیریم: هر معامله یا سرمایه‌گذاری در این شرایط باید همراه با حد ضرر (stop-loss) و تقسیم ریسک باشد.

  2. نگاه میان‌مدت داشته باشیم: نوسانات مقطعی ممکن است فرصت‌هایی ایجاد کنند، اما جهت کلی بازار در زمانی که تحریم‌ها اعمال شوند یا تشدید شوند، صعودی خواهد بود.

  3. اطلاع دقیق و به‌روز گرفتن از تحولات سیاسی بین‌المللی اهمیت دارد: خبرهای مربوط به توافقات با آژانس، مذاکرات با اروپا، فروش نفت به چین، و تصمیمات اداری داخلی می‌توانند تأثیرات سریع بر بازار داشته باشند.

• برای مردم عادی: بهتر است به جای حفظ مقدار زیاد نقدینگی ارزی یا تتر در حال حاضر، اگر امکانات مالی اجازه می‌دهد بخشی از دارایی‌ها را در بخش‌هایی مثل طلا، کالاهای ضروری و یا حتی پروژه‌های قابل پیش‌بینی داخلی سرمایه‌گذاری کنند تا فشارهای نوسانی کمترشان کند.

این تحلیل اقتصادی و فاندامنتال توسط گروه مالی و تحلیلی Eagle Economic تهیه شده است.